Denizli'de obruk oluşumunu konusunda uzmanlardan uyarı

Denizli’nin Çivril ilçesi Yakacık Mahallesi, Elmalı mevkiinde çökme sonucu Süleyman Çetin’e ait ay çekirdeği ekili tarlada 10 metre genişliğinde ve 5 metre derinliğinde bir obruk oluşumu meydana geldi. Pamukkale Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Mehmet Özkul, Dr. Öğr. Üyesi Suat Taşdelen, TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Denizli Şube Başkanı Doç. Dr. Barış Semiz ile oluşturulan bir ekip tarafından yerinde inceleme yapılarak değerlendirme raporu hazırlandı.

Obruk konumu ve oluşumu
Hazırlanan rapora göre, “Jeolojik konumu Kuzey Doğu ve Güney Batı uzanımlı Çivril-Balkan Grabeni Güney Doğu ve Kuzey Batı’da sol yanal verev faylarla sınırlandırılmıştır. Kuzey Batı’da fayın yükselen bloğunda Menderes Masifi’nin mermer ve şistleri yüzeyler. Havza dolgusu tabanda çakıl taşları, üste doğru kumtaşı, kil taşı, killi kireçtaşı ve marnlarla temsil edilir. Obruk, Karbondioksit (CO2) bakımından zengin yeraltı sularının hareketi sırasında karbonatlı kayaçları eritir ve yeraltı boşlukları, daha ileri aşamada ise bu yeraltı boşluklarının tavanının çökmesi sonucu obruklar meydana gelir. Obrukların oluşumunda arazinin kaya türü ve litolojik özellikleri, yeraltı suyunun akım yönü, yeraltı suyunun ve kayacın kimyasal bileşimi ile etkilidir.”

“Tarımsal sulama amacıyla yer altı sularının aşırı derecede çekilmesi”
Hazırlanan rapora göre Türkiye’de obruk oluşumu en fazla Orta Toroslar’da ve Konya Ovası’nda görüldüğü belirtildi. Rapora göre, “Konya Ovası’ndaki obruklar, o bölgedeki Neojen istifinin killi-marnlı gölsel kireçtaşlarında zaman zaman meydana gelen çökmeler sonucu ortaya çıkmıştır. Konya Ovası’nda obruk oluşumunda yeraltı suyunun bünyesinde bulunan volkanik kökenli CO2 ve diğer asidik gazların önemli çözündürme etkisi ve tektonik yapının önemi vardır. Ayrıca yapılan çalışmalarda tarımsal sulama amacıyla yer altı sularının aşırı derecede çekilmesi, obruk oluşum sürecini hızlandırdığı düşünülmektedir” denildi.

“Yörede yeraltı su seviyesinin düştüğü dile getirilmiştir”
Obruğun oluşumu hakkında raporda yer alan bilgilere göre, “Yakacık obruğu kil taşı, killi kireçtaşı ve marnlarla temsil edilen Neojen yaşlı göl istifinin üst kısmında meydana gelmiştir. Obruğun meydana geldiği nokta, Baklan-Çivril Grabeni’ni Kuzey Batı’dan sınırlayan Kuzey Doğu ve Güney Batı uzanımlı verev atımlı faya çok yakındır. Obruk oluşan alanda özel şahısların ve Devlet Su İşleri’nin sondaj kuyuları bulunmaktadır. Yörede yıllar içinde yeraltı su seviyesinin düştüğü yerel halk tarafından dile getirilmiştir. Sonuç olarak Yakacık obruğu, fay zonuna yakın bir noktada, Neojen yaşlı gölsel kireç taşlarında gelişmiştir. Obruk oluşumuna yeraltında çözünmeye bağlı gölsel kireç taşlarında gelişmiş olan yeraltı boşluğunun tavanının çökmesi neden olmuştur. Yöredeki sondajlardan yapılan yeraltı suyu çekiminin de obruk oluşum sürecini hızlandırdığı düşünülmektedir” ifadeleri yer aldı.

“Denetim altına alınması gerekmektedir”
Jeoloji Mühendisleri Odası Denizli Şube Başkanı ve PAÜ Doç. Dr. Barış Semiz, “Yer altı su kullanımının artması ve su seviyesinin düşmesine bağlı olarak obruk oluşumlarında artma olabileceği düşünülmektedir. Bölgedeki tarımsal faaliyetler için yeraltından çekilen toplam su miktarının hızla azaltılması ve denetim altına alınması gerekmektedir” dedi.